- 24 Şubat 2021 tarihinde yayımlanan Karşılıksız Çek ve Muhasebeleştirilmesi adlı makalemizizde yer alan tutarlar; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından 25.01.2021 Tarihli ve 31375 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Çek Defterlerinin Baskı Şekline ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2021/1) ile güncellenmiş olup güncellenen tutarlar aşağıdaki gibidir;
Söz konusu 2021/1 sayılı Tebliğ ile 29.01.2021 tarihi ve sonrası karşılıksız kalan çekler için bankaların kanunen ödemekle yükümlü olduğu tazmin tutarları değiştirilmiştir. Yapılan değişikle;
- 29 Ocak 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bankaların süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının bulunmaması halinde ödemekle yükümlü oldukları tutar 2.225 TL’den 2.670TL’ye artırılmıştır.
- 2010/2 sayılı Tebliğ’in yayımından (20 Ocak 2010 tarihinden) önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan ve süresinde ibraz edilen çeklerin (bu çekler 3167 sayılı Kanuna ilişkin Tebliğler uyarınca bastırılan çekler olup üzerlerinde tacir olan ve tacir olmayan ayrımı bulunmamaktadır) karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için ödemekle yükümlü olunan tutar ise 1.345 TL’den 1.680 TL’ye artırılmıştır.
Yeni düzenleme sonrası 2010/2 sayılı Tebliğ’in değişen 4 üncü ve geçici 2 nci maddeleri ve süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının hiç bulunmaması ya da kısmen bulunması halinde yapılacak işlemler aşağıda yer almaktadır.
Tebliğ değişikliği 29 Ocak 2021 Cuma günü yürürlüğe gireceği için bu tarihten itibaren muhatap bankalara süresinde ibraz edilen ve karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan her bir çek yaprağı için yapılacak banka sorumluluk tutarı ödemelerinde güncellenen tutarların dikkate alınması gerekecektir.
MADDE 4 (1) Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için;
a) Karşılığının hiç bulunmaması halinde,
1) Çek bedeli ikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirası veya üzerinde iseikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirası,
2) Çek bedeliikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirasıaltında ise çek bedelini,
b) Karşılığının kısmen bulunması halinde,
1) Çek bedeli ikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirası veya altında ise çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığı ikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirası tamamlayacak bir miktarı,
2) Çek bedeli ikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirasıüzerinde ise çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak ikibinaltıyüzyetmiş Türk Lirası ödemekle yükümlüdür.
Geçici Madde 2 – (1) Bu Tebliğden önce yayımlanan Tebliğlere göre bastırılan çeklerden ötürü muhatap banka, süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için binaltıyüzseksen Türk Lirasına kadar ve kısmen karşılığının bulunması halinde ise bu miktarı her çek yaprağı için binaltıyüzseksen Türk Lirasına tamamlayacak biçimde ödeme yapmakla yükümlüdür.
- Sorumluluk Tutarına İlişkin Bankalarca Yapılması Gereken Muhasebe Kaydı
5941 sayılı Çek Kanunu’nun 3.maddesinin 3 üncü fıkrasında muhatap bankaların süresinde ibraz edilen ve karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü oldukları tutar düzenlenmiş olup, bu ödeme yükümlülüğünün hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmünde olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle, bankaların müşterilerine verdikleri her bir çek yaprağı için ödemekle yükümlü oldukları tutarı diğer gayrinakdi kredi yükümlülükleri gibi nazım kayıtlarında (98006- Çekler İçin Ödeme Taahhütlerimiz Hesabında) muhasebeleştirmeleri ve bu tutarları her yıl TCMB tarafından yayımlanan Tebliğlerdeki tutarlara göre güncellemeleri gerekmektedir.
- Bankaların Sorumluluk Tutarı Ödeme Yükümlülüklerinin Süresi
Öte yandan, 5941 sayılı Çek Kanunu’nda 3 Şubat 2012 tarihli ve 28193 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan ve aynı tarihte yürürlüğe giren 6273 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle çek defterlerinin her bir yaprağı üzerine çekin basıldığı tarihin yazılması zorunlu kılınmış; çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, bankanın karşılıksız çeklerle ilgili ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğunun sona ermesi öngörülmüştür (5941 sayılı Kanun md.3/9). Böylece bankaya hiçbir şekilde iade edilmediği halde kullanılmayan çek yaprakları için bankaların yükümlülüklerine bir süre sınırı getirilmiştir.
Üzerinde çekin basıldığı tarih olan çek yapraklarına ilişkin esaslar ise TCMB tarafından 03.03.2012 tarih ve 28222 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ (Sayı: 2010/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (2012/2)” ile belirlenmiş ve bankalar bu Tebliğ’de belirlenen esaslar dahilinde çek defterleri üzerinde baskı tarihine yer vermeye başlamışlardır.
Üzerinde basıldığı tarih yer almayan çeklerle ilgili olarak muhatap bankanın kanunen ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu ise Çek Kanunu’nun Geçici 3.maddesi uyarınca bu çeklerin 30.06.2018 tarihine kadar muhatap bankaya ibraz edilmemiş olması halinde bu tarih itibarıyla sona ermiştir.
- Banka Sorumluluk Tutarında Zamanaşımı
Süresinde ibraz edilen bir çek yaprağı için banka sorumluluk tutarının ibraz sırasında istenmemiş olması sonradan istenmesine engel teşkil etmemekte olup, bankaların hamile karşı banka sorumluluk tutarından kaynaklı borçları hakkında 10 yıllık genel zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Buna göre, geçmiş yıllarda bankalara ibraz edilip karşılıksız işlemi yapılmış, ancak, banka sorumluluk tutarı talep edilmemiş çeklerde, çek hamillerinin 10 yıllık zamanaşımı süresinde ilgili tutarı bankalardan talep hakkı saklı bulunmaktadır. Burada talep edilecek tutarla ilgili çeke ilişkin karşılıksız işleminin yapıldığı yıl içinde geçerli sorumluluk tutarlarının dikkate alınması gerekmektedir.
***5941 Sayılı ÇEK KANUNU’nun geçici 3.Maddesinin 5. fıkrası; 27/12/2020 tarihli ve 7262 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
” 31/12/2021 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.”
Yukarıda yazılan düzenlemeye göre hamili olduğunuz çekleri üzerinde yazılı vade tarihinden önce bankalara ibraz etmeniz yasaklanmıştır.
Saygılarımızla…